خبرنگاران رتبه بندی کسب و کارهای مجازی باعث از بین رفتن انحصار می شود - مجله میهن 128

روزنامه ایران دوشنبه 6 بهمن در گفت وگو با محمدجواد هادی معاون مرکز توسعه تجارت الکترونیک به بررسی رتبه بندی و دغدغه های فعالان این حوزه پرداخت و نوشت: مرکز توسعه تجارت الکترونیک، فاز دوم رتبه بندی کسب و کارهای مجازی را از تابستان آغاز کرده است ولی تشکل های کسب و کارهای مجازی کماکان به این موضوع اعتراض دارند و در این راستا به تازگی در نامه ای خطاب به وزیر صمت خواستار توقف و بازنگری در رتبه بندی کسب و کارهای مجازی شدند.

مرکز توسعه تجارت الکترونیک با چه هدفی به رتبه بندی کسب و کارهای مجازی اقدام کرده است؟

اعتماد از نگاه کسب وکار و مصرف کننده حائز اهمیت است. با توجه به تأثیر بالای عامل اعتماد در رفتار خریداران در فضای مجازی، یک کسب وکار برای جذب مشتری بیشتر و حفظ جایگاه رقابتی خود، همواره نیازمند جلب اعتماد بیشتر مصرف کنندگان است. از این رو از ابتدای اعطای نماد اعتماد الکترونیکی (اینماد) به عنوان مجوز کسب و کارهای اینترنتی (به استناد قانون تجارت الکترونیکی از اواخر دهه 80) قرار بود به کسب و کارهای مجازی یک تا 5 ستاره داده شود ولی تا به امروز ساز و کار ارزیابی و ارائه آن به کسب و کارها اجرایی نشده بود که این فاز از تابستان اجرایی شده است.

پروژه رتبه بندی کسب و کارهای اینترنتی با اتخاذ رویکرد طیفی جهت سنجش اعتماد در کسب و کارهای اینترنتی و با هدف ایجاد یک سیستم خودکنترل در حوزه تعامل کسب و کار و مصرف کننده، بهبود مستمر عملکرد کسب و کار بر مبنای معیارهای صحیح و قابل سنجش و ارائه معکمک قابل درک برای کمک به مصرف کننده در انتخاب صحیح، طراحی و پیاده سازی شده است.

معیارهای این مرکز برای رتبه بندی کسب و کارهای مجازی چگونه تعیین می شود؟

شاخص های رتبه بندی کسب وکارهای اینترنتی شامل سابقه فعالیت، سوابق تخلفات احتمالی کسب و کار از حیث مغایرت با دستورالعمل اعطای نماد اعتماد الکترونیکی، نظارت بر کسب وکارهای اینترنتی، رفتار کسب وکار نسبت به مشتریان از جهت نحوه و زمان پاسخگویی به شکایات و میزان رضایتمندی مشتریان، رفتار قبلی کسب وکار در ایفای تعهدات در حوزه های دیگر، اندازه و گردش مالی کسب وکار، تشکل گرایی و عضویت در اتحادیه ها و تشکل های تخصصی و ... است.

آیا این معیارها با حضور فعالان کسب و کارهای مجازی تعیین شده است؟

پروژه رتبه بندی کسب و کارهای مجازی از ابتدای سال 97 با تشکیل جلساتی با ذینفعان این حوزه به خصوص کنندگان اتحادیه کسب و کارهای مجازی، انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی، سازمان نظام صنفی رایانه ای و برخی از کسب و کارهای پیشرو در تجارت الکترونیک و دریافت نظرات آنها در زمینه مدل، شاخص ها و فرآیند اجرا تعیین شد.

فاز اول هم با به روزرسانی شناسنامه (پروفایل) اینماد کسب و کار نسبت به انتشار اطلاعات عملکرد کسب و کار در سه دسته شاخص (سابقه فعالیت، شرایط پاسخگویی به شکایات و سوابق مغایرت با دستورالعمل اینماد) اقدام شد. فاز دو رتبه بندی برای اختصاص ستاره ها هم از تابستان سال جاری با استفاده از تجربه فاز اول و افزایش دقت ارزیابی شاخص ها اجرایی شد.

فعالان کسب و کارهای مجازی معتقد هستند که بخش دولتی نمی تواند در بحث رتبه بندی ورود کند و باید رتبه بندی را به بخش خصوصی بسپارد. نظرتان در این باره چیست؟

اینطور نیست که دولت در رتبه بندی نقشی نداشته باشد. نقش رتبه بندی در تصمیم گیری مصرف کنندگان و کسب و کارها نسبت به یکدیگر مهم است از این رو هم اکنون طبق قوانین و مقررات رتبه بندی پیمانکاران و مشاوران از سوی سازمان برنامه و بودجه، رتبه بندی بازرگانان از سوی وزارت صمت، رتبه بندی بانک ها و صرافی ها از سوی بانک مرکزی و ... انجام می شود و این نشان می دهد که انجام رتبه بندی از سوی مرجع حاکمیتی مرسوم و موجه است و حتی بیشتر مردم برای اعتماد به یک کسب و کار ارزیابی یک مرجع حاکمیتی را ملاک خود قرار می دهند تا بخش خصوصی.

به همین دلیل مرکز توسعه تجارت الکترونیک در پروژه رتبه بندی از توان و تخصص و اجرای اشخاص ثالث مانند سازمان مدیریت صنعتی به عنوان مرجع تخصصی که سابقه انجام رتبه بندی های بسکمک را دارد، استفاده کرده است.

چرا رتبه بندی و ارائه ستاره را به بخش خصوصی نمی سپارید؟

نماد اعتماد را یک مرجع حاکمیتی صادر می کند و همین موضوع سبب جایگاه و اهمیت اینماد و توجه و اعتماد مردم به آن شده است. ستاره های نماد اعتماد هم جزئی از آن بوده و امری ضروری است. برای جذب مردم، اطمینان آن ها به صحت و دقت ارزیابی و نبود هرگونه شائبه در آن است بنابراین در صورت واگذاری رتبه بندی به بخش خصوصی تحقق این مهم بسیار سخت و چه بسا غیرممکن خواهد بود.

آیا شرکت کسب و کارهای مجازی در این رتبه بندی اجباری است؟

رتبه بندی کسب وکارهای اینترنتی کاملاً اختکمک است. کسب و کارهایی که علاقه مند به انجام ارزیابی های تخصصی از سوی یک مرجع معتبر و قابل استناد و انتشار نتایج در قالب ستاره های اینماد خود هستند، می توانند در این فرآیند شرکت کنند.

گفته می شود در رتبه بندی، ارائه ستاره بیشتر بر مبنای پرداخت پول بیشتر از سوی کسب و کارهای مجازی است؟ آیا این موضوع را تأیید می کنید؟

اینکه نتیجه ارزیابی براساس میزان هزینه پرداختی باشد، کاملاً بی اساس است ولی طبیعی است برای انجام ارزیابی های تخصصی نیاز به ایجاد زیرساخت های لازم برای تجمیع و پردازش اطلاعات، دریافت اسناد و مدارک ارائه شده، بررسی های کارشناسی و تخصصی، نوشتن معیارها براساس کسب و کار مجازی و ... دارد و کسب و کاری که اختکمک در این رتبه بندی شرکت می کند باید هزینه ای ثابت را پیش از ارزیابی و بسته به عمق ارزیابی (پیشرفته، توسعه و تعالی) را به مرجع ارزیابی کننده بپردازد.

برخی از فعالان اعتقاد دارند دریافت هزینه برای رتبه بندی باعث می شود کسب و کارهای کوچک در کشور توان رقابت و ماندگاری با کسب و کارهای بزرگتر را نداشته باشند، برای این بخش چه تمهیداتی اندیشیده اید؟

اتفاقاً پروژه رتبه بندی یکی از اقدام های حمایتی این مرکز از کسب و کار و تسهیل امور بویژه کسب و کارهای نوپا برای افزایش رقابت پذیری، کمک به تصمیم گیری بهتر مصرف کنندگان و توسعه و ترویج تجارت الکترونیکی و غلبه بر برخی انحصارهای ایجاد شده از سوی کسب و کارهای بزرگ است. دسترسی متقاضیان به اطلاعات عملکردی کسب و کارها، باعث افزایش شفافیت و رفع انحصار خواهد شد.

برخی از کسب و کارهای بزرگ که به دنبال انحصار هستند از این اقدام ناراضی هستند و می خواهند انحصار خود را حفظ کرده و گسترش دهند بنابراین افزایش رقابت پذیری و جذب مشتری ازسوی کسب و کاری کوچکتر مطلوب شان نیست. جالب اینکه بیشر متقاضیان رتبه بندی هم کسب و کارهای نوپا و کوچک هستند تا مخاطب بیشتری جذب کرده و سهم بازار خود را افزایش دهند. هرچند رتبه بندی کسب و کارهای بزرگ نیز خود باعث حفظ اعتبار و سهم بازار موجود خواهد شد.

مرکز توسعه تجارت الکترونیکی برای رتبه بندی چه نوع اطلاعاتی را دریافت می کند؟

این مرکز به عنوان دستگاه متولی و مجوزدهنده به کسب وکارهای اینترنتی عمده اطلاعاتی مانند سابقه فعالیت، سوابق تخلف، نحوه پاسخگویی به شکایات و ... را از کسب و کارها و بخش دیگری از اطلاعات را به صورت قانونی از مراجع ذیربط دریافت می کند و تنها اطلاعات اندکی به صورت خوداظهاری از کسب و کار دریافت می شود که برای راستی آزمایی است و از سوی دیگر شرکت در رتبه بندی اختکمک است.

در اجرای رتبه بندی برخی از کسب و کارهای مجازی فیلتر شدند و گویا اطلاع رسانی در این خصوص صورت نگرفته است. این گفته را تأیید می کنید؟

با اجرای فاز دوم رتبه بندی، ستاره های نماد اعتماد تغییر کرد بنابراین باید این تغییر از سوی کسب و کارها اعمال می شد و اعمال نکردن آن طبق قانون مجازات اسلامی مشمول جعل بوده و جرم محسوب می شود بنابراین با پیامک به کسب و کارهایی که تغییرات را اعمال نکرده بودند، ارسال شد. ابتدا قرار بود کسانی که تغییرات را اعمال نکنند تعلیق شوند ولی وقتی قانونی اجرایی نشود ساز و کاری بجز فیلتر وجود ندارد که برای این کار هم به استناد قانون جرایم رایانه ای، از طریق کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه اقدام می شود.

فعالان معتقد هستند سایت اینماد در بارگذاری مشکل دارد و همین موضوع باعث می شود فعالان در جست وجوی گوگل دیده نشوند و از رقیبانی که حتی مجوز ندارند، عقب بمانند و به همین دلیل به جای کد از تصویر و لینک دادن به سایت اصلی استفاده می کنند یعنی تنها به دلیل یک اشکالی فنی کسب و کارها فیلتر می شدند.

سامانه نماد اعتماد الکترونیکی در بارگذاری اینماد مسئله ای ندارد و چند 10 هزار کسب وکاری که کد نماد اعتماد روی صفحات سایت آن ها وجود دارد و بعضاً بالاترین جایگاه را در نتایج موتورهای جست وجو و رده بندی جهانی الکسا در ایران دارند. طرح این موضوع مانند این است که کسی بگوید پرداخت مالیات موجب عقب افتادن از کسب وکارهای فاقد پرونده مالیاتی در رقابت می شود، بنابراین چنین بحثی به هیچ وجه قابل پذیرش نبوده و نوعی فرافکنی و بهانه جویی برای عدم تمکین به قوانین و مقررات است.