باور های غلط و درست در خصوص مواد غذایی افزایش دهنده قدرت باروری، عوامل خطرساز چیست؟ - مجله میهن 128

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرنگاران، سحر ساجدی، برای بسیاری از افراد، داشتن فرزند، یکی از مهمترین و پرمخاطره ترین تجربه های زندگی است.

یکی از ثمرات مهم زندگی زناشویی نعمت داشتن فرزنـد و ادامه نسل است که در همه فرهنگ ها جوامع هدفی پـسندیده و ارزشمندی محسوب شده و به استحکام خانواده ها نیز یاری شایانی می نماید.

گرچه این جنبه از تمایل زوجـین در زنـدگی مـشترک بـه علـت شرایط خاص زندگی جوامع امروزی دستخوش تغییراتـی شـده و اولویت های دیگری مانند: موفقیت های شغلی، تحصیلی و مالی در زندگی زوجین جوان نقش مهمی پیداکرده است، اما همچنـان مادر شدن و پدر شدن از آرمان های والای زندگی مشترک زناشویی بـه شـمار می آید و نابـاروری مسأل های آزاردهنده محـسوب میگردد.

باروری، نتیجه برخورداری از سلامت کامل در سیستم جسمانی بدن زن (و حتی مرد) است. آنالیز منابع علمی نشان میدهند که عادات غذایی به عنوان شاخصه اصلی سبک زندگی، میتواند اثر قابل توجهی بر سیستم باروری در جنس مذکر داشته باشد.

تحقیقات اخیر حاکی از این است که از هر چهار زوج، یکی با مسائل باروری گریبانگیر است. این مسائل تأثیر بسیاری در شرایط روحی و روانی افراد خواهد داشت. درمان های تضمینی ناباوری (IVF) شامل روش های استخراج و تلقیح تخمک و اسپرم و کاشت تخم در رحم مادر است. با اینکه این روش بسیار پرهزینه است و درصد موفقیت پائین (14%) آن و اثرات جانبی نامطلوبی دارد، استفاده از آن شایع است. اکنون به خوبی دریافته ایم، برای افزایش احتمال باروری، راه های طبیعی هم وجود دارد.

(تمام آنچه مردم شنیده اند که می تواند باعث ایجاد خطر بیماری های قلبی و دیابتی گردد، همان رفتار ها و عادات غذایی هم به شدت در ایجاد ناباروری مؤثر است؛ مثلا مصرف روغن های هیدروژنه و جامد، مصرف روغن های حیوانی و مصرف چربی های اشباع به ویژه در مردان بسیار مشکل ساز است)

این گفته ها به نقل از دکتر لادن گیاهی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و عضو هیات علمی پژوهشگاه ابن سینا نشان دهنده نقش ثابت شده تغذیه در بروز و پیشگیری از ناباروری است.

در واقع، هر آنچه از عوامل تغذیه ای می آید و روی قدرت متابولیسم و تنظیم فعالیت های سوخت و ساز بدن تأثیر می گذارد، ارتباط بسیار مستقیمی با قدرت باروری ما دارد. چراکه تمام هورمون هایی که سوخت و ساز بدن ما را تأمین می نمایند، در یک ضرباهنگ شبانه روزی با هورمون های جنسی ما در ارتباط هستند.

تغذیه و رژیم غذایی نقش مهمی در عملکرد جنسی و قدرت باروری هر دو جنس دارد.

براساس جدیدترین پژوهش ها، مصرف بیش از اندازه قند، شکر و خوراکی های شیرین علاوه برافزایش احتمال ابتلا به بیماری دیابت می تواند در زنان متاهل ایجاد نازایی کند.

کارشناسان در تحقیقات خود دریافتند مصرف خوراکی ها و موادغذایی شیرین می تواند سبب ابتلای زنان به سندروم پلی کیستیک تخمدان گردد که در اثر این بیماری تخمک ها پس از خاتمه قاعدگی آزاد نمی شوند و در بدنه رحم باقی می مانند در نتیجه دیگر تخمکی در دهانه رحم برای لقاح وجود ندارد و زن دچار ناباروری می گردد. خوردن موادقندی باعث فراوری انسولین مازاد دربدن شده که رابطه مستقیمی با ابتلا به سندروم پلی کیستیک دارد به همین دلیل کارشناسان به بانوانی که تمایل به فرزند آوری دارند توصیه می نمایند ورزش های منظم انجام داده و حتی الامکان از خوردن مواد غذایی شیرین خوددار نمایند و با انجام آزمایش های دوره ای منظم همیشه قند خون خود را کنترل نمایند.

وقتی صحبت از غذا هایی می گردد که برای سلامت مفید هستند، کمتر کسی به فکر پنیر، شیر و ماست پرچرب می افتد، اما زمانی که صحبت از باروری به میان می آید، لبنیات پرچرب نقش پررنگی پیدا می نمایند. براساس تحقیقات اخیر در دانشگاه هاروارد، زنانی که کمتر از یک بار در هفته از این لبنیات استفاده می نمایند، نسبت به زنانی که روزانه بیشتر از 2 وعده لبنیات کم چرب مصرف می نمایند، 85 درصد بیشتر در خطر ناباروری بر اثر اختلالات تخمک گذاری هستند. این موضوع خیلی پیچیده نیست. چربی های غیراشباع و اسید های چرب امگا 3 برخلاف چربی های ترانس و چربی های اشباع شده برای حفظ سلامت بدن ضروری هستند. آووکادو، آجیل، تخمه و ماهی های روغنی از جمله سالمون و ماهی تن، منابع خوبی برای چربی های مفید به حساب می آیند. البته اگر باردار هستید یا تصمیم به بارداری گرفته اید، نباید بیشتر از 2 وعده در هفته از ماهی های روغنی بهره ببرید.

باور های غلط و درست در خصوص مواد غذایی افزایش دهنده قدرت باروری

باور ها دربارۀ اثرات شگفت انگیز مواردی مثل بالۀ کوسه، کوهان شتر، گیاه جنسینگ، دانه کاج، آلو بخارا، شکلات یا برخی دیگر مواد غذایی یا هرچه که شنیده اید، به درازای تاریخ قدمت دارند و متأسفانه بیشتر آن ها غلط است. بسیاری از آن ها بر اساس این فکر اولیه شکل گرفته اند که خوردن غذا هایی که شبیه اندام های تناسلی هستند مثل انجیر یا تخم مرغ، به عملکرد بهتر آن ارگان ها یاری خواهد نمود. همچنین، هیچ شواهدی وجود ندارد که نشان دهد خوردن غذا های تند می تواند با افزایش فشار خون و بالا رفتن ضربان قلب، توان جنسی را افزایش دهد.

اما مقدار کمی شواهد علمی وجود دارد که نشان می دهد خوردن صدف می تواند میزان باروری را افزایش دهد. صدف ها سرشار از مادۀ معدنی روی هستند که در فراوری اسپرم و تستوسترون در مردان و در تخمک گذاری و باروری زنان نقش دارد. این به معنای آن نیست که شما باید درهر وعده غذا، یک بشقاب صدف بخورید. حفظ میزان توصیه شدۀ روی یعنی 9 میلی گرم در روز می تواند به عملکرد سالم دستگاه تناسلی یاری کند، اما مقادیر زیاد روی یا هر مادۀ مغذی دیگری، هیچ کس را به یک ماشین بچه سازی تبدیل نمی نماید و در واقع، دز های فوق العاده بالای ویتامین ها و مواد معدنی می تواند حتی باروری شما را کاهش دهد.

در واقع یک یا دو نوع یا حتی ده نوع غذای خاص نیستند که باروری را به تنهایی تقویت یا تضعیف نمایند، بلکه الگوی غذای مصرفی و زمان بندی دریافت غذای مصرفی در بلند مدت و کوتاه مدت است که بر قدرت باروری اثر می گذارد.

نقش خطیر تغذیه در رشد و نمو کودک در رحم

شما احتمالاً یکی از افرادی هستید که به نظرتان، رژیم غذایی سالمی دارید و دچار کمبود مواد مغذی نیستید. ولی احتمالا یک تجزیه و تحلیل تغذیه ای از رژیم غذایی شما نشان خواهد داد که یک یا چند ماده مغذی را کمتر از احتیاجتان دریافت می کنید.

برای افزایش احتمال باروری، باید کلیه مواد مغذی در حد احتیاج مصرف شوند و در بین آنها، موادی که مهم تر هستند به ترتیب بیان می شوند:

* اسید های چرب ضروری که در روغن های گیاهی، روغن دانه ها و مغز ها موجود هستند و برای حفظ تعادل هورمونی مورد احتیاجند.

* عقیمی در مردان و زنان در ارتباط با کمبود ویتامین E است، چون با کمبود این ویتامین بافت های فراوری مثلی تخریب می شوند.

* منیزیم، روی و ویتامین A برای فراوری سلول تخم مورد احتیاج است.

* کمبود ویتامین B6 و B2 با ناباوری مرتبط است.

* ویتامین A برای فراوری هورمون های مردانه مورد احتیاج است (که در ارتباط با عنصر روی است).

* در بین کلیه مواد مغذی که با باروری مرتبط اند، روی از همه با اهمیت تر است. کمبود روی می تواند باعث چسبیدن اسپرم ها به یکدیگر و ناباروری گردد. این ماده معدنی برای فعالیت صحیح صد ها سیستم آنزیمی بدن لازم است. تعدادی از این سیستم های آنزیمی مربوط به باروری در زن و مرد است. برای مثال رشد و نمو دیواره رحم بستگی به روی دارد و این ماده معدنی برای فراوری اسپرم در مردان مورد احتیاج است. یک مرد روزانه به 11 میلی گرم روی احتیاج دارد.

تجزیه املاح موجود در موی افراد نابارور نشان می دهد: تعداد کثیری از خانم هایی که باردار نمی شوند و یا سقط های پی در پی دارند، دچار کمبود روی هستند. رژیم غذایی اغلب افراد تأمین نماینده روی مورد احتیاجشان نیست. شرایطی، چون استرس، سیگار کشیدن، آلودگی هوا و الکل موجب تخلیه منابع روی بدن می گردد. یکی از دلایل دیگر ناباروری، افزایش تماس با ترکیبات استروژنی مصنوعی است که تعادل هورمون های بدن را به مخاطره می اندازد. هورمون های مصنوعی در دارو ها و محصولات لبنی غیر اورگانیک وجود دارد. گوشت ها اغلب محتوی هورمون هستند. همچنین ماهی هایی که از آب های آلوده صید می شوند. حشره کش ها و مواد محتوی پلاستیک دارای هورمون هستند. در مردان دریافت مقادیری بالای استروژن، فراوری اسپرم را کاهش می دهد و در زنان ایجاد کیست های تخمدانی و رحمی می نماید که با الطبع بر باروری مؤثر است. در همین رابطه نتیجه تحقیقاتی که بر روی زوج ها انجام شد اثرات تغذیه و دیگر عوامل محیطی بر باروری بطور گسترده مورد آنالیز نهاده شد. در این آنالیز صد ها زوج از رژیم اصولی به همراه مصرف مکمل ویتامین و مواد معدنی پیروی کردند. از نظر عفونت ادراری، مسمومیت با فلز های سنگین و مواد مسمومیت زای ضد باروری مورد آنالیز نهاده شدند. نتایج نشان داد 81 درصد از این زوج ها، با سابقه ناباروری، صاحب فرزندان سالم و تندرست شدند.

*ویتامین C و آنتی اکسیدان : این مواد به پیشگیری از نقص های اسپرم و افزایش تحرک آن ها یاری می نمایند. یک لیوان آب پرتقال حدوداً دارای 124 میلی گرم ویتامین C است. سعی کنید روزانه حداقل 90 میلی گرم مصرف کنید و اگر سیگار می کشید، باید روزانه حداقل 125 میلی گرم مصرف کنید.

*فولیک اسید: مصرف فولیک اسید در زنان باردار حیاتی است، زیرا از پیدایش نقص های لولۀ عصبی در جنین پیشگیری می نماید. اما مطالعات نشان می دهد مردانی که سطح ویتامین های گروه b آن ها پایین است، در فراوری اسپرم های سالم دچار مشکل هستند. ممکن است بتوانید به وسیله مصرف غلات صبحانه، سبزیجات دارای برگ سبز، حبوبات و آب پرتقال، احتیاج خود به فولیک اسید یعنی 400 میکروگرم را رفع کنید، اما مصرف مکمل فولیک اسید یا مولتی ویتامین حاوی آن برای تضمین دریافت کافی این ماده توصیه می گردد. کمبود ویتامینی به نام اسید فولیک موجب نقص لوله عصبی کودک هم خواهد شد. لیکن به نظر می رسد کمبود مواد مغذی، هر چند اندک، احتمال اولین بارداری را کاهش می دهد.

مولتی ویتامین ها: قرص ها و مکمل ها جایگزین رژیم غذایی سالم نیست، اما یاری می نماید مردانی که قصد باردار شدن دارند، از رسیدن مقدار کافی ویتامین و سایر مواد مغذی به بدن خود مطمئن شوند.

ویتامین D: زنان با ویتامین D کافی شانس بیشتری برای به دست آوردن جنین با کیفیت باال دارند. کمبود ویتأمین D تأثیر منفی بر میزان حاملگی در زنان تحت عمل IVF دارد؛ اما دو سهم اخیر ریسک قابل توجهی از خطای نوع II که نسبت بسیارکم از زنان با سطح کافی ویتأمین D را نشان داده است.

عوامل خطرساز در زمینه باروری

الکل، کافئین، سیگار، آلودگی های هوا، آلودگی های محیط زیست مثل مواد موجود در آب آشامیدنی، مواد شیمیایی و شغل های پرخطر از عوامل خطرساز در زمینه ناباروری هستند.

بر اساس تحقیقات اجرا شده یک رژیم غذایی مناسب حاوی مکمل ها و ویتأمین های لازم می تواند در درمان ناباروری مؤثر باشد. برخی از این عوامل علاوه بر باروری و فراوریمثل بر سلامتی فرد نیز تأثیر دارد. پژوهش ها نشان میدهد که تغذیه ناسالم علاوه بر آنکه میتواند سبب بروز بیماری در افراد گردد، بر کیفیت و قدرت نطفه نیز اثر نامطلوب گذاشته، باعثناباروری نیز میگردد. توجه به تغذیه سالم نیز تنها مختص زنان نیست بلکه مردان هم باید عادت های نادرست تغذیه خود رااصلاح نمایند. مطالعات نشان داده است زنان و مردانی که میزان مصرف غذا های سبوس دار، میوه، سبزی و حبوبات پر فیبر دربرنامه غذایی روزانهشان باال نیست کیفیت نطفه خوبی ندارند؛ بنابراین افراد نابارور باید به تغذیه خود توجه داشته باشند و اهمیت استفاده از مواد غذایی صحیح را در درمان، همزمان با روش های یاری درمانی ناباروری خوب درک نمایند تا یاری بزرگی هم به خودشان و هم به جامعه به دلیل کاهش هزینه ها و کاهش دارو های مصرفی انجام دهند.

رژیم غذایی صحیح شامل مکمل ها و ویتأمین های لازم در تعادل هورمونی زوجین است که نقش بسزایی دارد. اگرچه نقش تغذیه در پیشگیری از ناباروری با وجود اهمیتی که دارد متأسفانه به فراموشی سپرده شده است، بسیاری از پژوهشگران کوشیده اند تا نقش تغذیه را در بهبود عملکرد بیضه ها و کیفیت اسپرم نشان دهند.

رژیم غذایی صحیح همراه با فعالیت بدنی متعادل و منظم همراه با کنترل وزن در ایجاد تخمکگذاری منظم و افزایش قدرت باروری زنان نابارور، مؤثر است.