معروف ترین مادران سینما - مجله میهن 128

رقیه چهره آزاد سال 1286 در تهران متولد شد و فعالیت هنری اش را از سال 1310 با بازی در تئاتر شروع کرد. او در سال 1327 قدم به عرصه سینما گذاشت و در آثار بیشماری، چون عروس، دلشدگان و طهران روزگار نو بازی کرد. او برای بازی در فیلم مادر به کارگردانی مرحوم علی حاتمی، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن را در 81 سالگی و در هشتمین جشنواره فیلم فجر گرفت و شد مسن ترین بازیگری که تا به امروز این جایزه از جشنواره فجر گرفته است. مادر فیلم علی حاتمی شخصیتی است که هیچ وقت از حافظه ها پاک نمی گردد.

رقیه چهره آزاد با آن صورت مهربانش در واپسین روز های عمرش گویی از دنیایی دیگر می آید تا خانه آرام و باصفایش را مامنی سازد برای فرزندانی که هر کدام با کوله باری از مسائل از هم دور افتاده اند. انتخاب مادرانه ترین تصویر ها در سینما کار چندان ساده ای نیست. آن هم در سینمای سرزمینی که مهربانی و صبر در مادرهایش جاری است، اما به بهانه بیست و پنجمین سالمرگ رقیه چهره آزاد ملقب به مادر سینمای ایران، بازی چند بازیگر برجسته در نقش مادران تاثیرگذار را بررسی می کنیم.

ثریا قاسمی؛ دلسوز و نگران

کلوزآپ: ویلایی ها

از جوانی در نقش مادر بازی می کرد. مثل مادر خودش حمیده خیرآبادی امروز دیگر از ماندگارترین مادران سینمای ایران محسوب می گردد. محمدم محمدم گفتن هایش در سریال در پناه تو که در آن نقش مادری مهربان و نگران را بر عهده داشت از یاد کسی نخواهد رفت.

او اوایل دهه 1340 با گویندگی رادیو کار حرفه ای خود را شروع کرد و سپس به تئاتر رو آورد و پس از یک عمر فعالیت هنری در سال 95 برای بازی در فیلم ویلایی ها به کارگردانی منیره قیدی توانست سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن را در سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر از آن خود کند. قاسمی در این فیلم در نقش مادری ظاهر شد که پسرش در جنگ است و وظیفه دارد تا از عروس و نوه هایش مراقبت کند.

پروانه معصومی؛ مهربان و فداکار

کلوزآپ: گل های داودی

آنچه بیش از همه عصمت را در گل های داودی به یادماندنی کرده وجه وقار و پایداری این زن است. زنی که نمادی از خود زندگی است با تمام فراز و فرودهایش. اوست که جواد با بازی بیژن امکانیان را در پناه خود می گیرد و سعی دارد جای خالی پدرش را برای او پر کند.

بازی خاطره انگیز پروانه معصومی در این نقش به یادماندنی است. او حس یک مادر تنها را در نگاه و حرکت دستان و عواطف زنانه اش به درستی منعکس می کند. گل های داودی اگرچه درباره ملودرامی عاشقانه از زندگی یک جوان نابیناست، اما ستایشی است از مادر ایرانی و جایگاه او در فرهنگ و تاریخ کشورمان. مرور کارنامه پروانه معصومی گویای این است که او در به تصویر کشیدن چهره نجیب و معصوم زن ایرانی تبحر فراوانی دارد. او در بیش از 50 اثر سینمایی و تلویزیونی در نقش مادری مهربان، یگانه و قوی بازی کرده، مادری که دردهایش را برای خودش نگه می دارد و شادی هایش را با فرزندانش تقسیم می کند.

حمیده خیرآبادی؛ واقعی و دوست داشتنی

کلوزآپ: اجاره نشین ها

نوجوان که بودیم هر زمان که پای سریالی می نشستیم حمیده خیرآبادی را در نقش یک مادری همیشه نگران می دیدیم. بازی او در فیلم هایی، چون اجاره نشین ها و سریال های مانند پدرسالار و خانه سبز از زنده یاد خیر آبادی مادری مهربان، صمیمی و مردم دار ساخت که برای مردم فوق العاده دوست داشتنی است.

او در اجاره نشین ها مادری دلسوز بود که دائم نگران بچه هایش است. نگران آینده شان، غذا نخوردن هایشان، دعواهایشان، بی خوابی هایشان و... و جالب است بدانید که در این فیلم با این که از مرحوم عزت ا... انتظامی به لحاظ سنی چند ماه هم کوچکتر بود، اما نقش مادر او را بازی می کرد.

خیرآبادی با شروع موج نوی سینمای ایران و در سال 1332 وارد سینما شد. خیرآبادی با بیشتر کارگردان های مطرح سینمای ایران، چون مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی، رخشان بنی اعتماد، فریدون گله، شاپور غریب و... بازی کرده و از مهم ترین فیلم هایش می توان به اجاره نشین ها، روز واقعه، بانو، شیرین و ریحانه اشاره کرد.

او در طول سال ها فعالیت هنری پر بارش در بیش از 150فیلم و سریال بازی کرده و گرچه نقش هایش همیشه شبیه به هم بودند، اما آنقدر مادر بود که مخاطب هیچوقت از دیدن مادرانگی هایش خسته نمی شد.

گلاب آدینه؛ زبر و زرنگ

کلوزآپ: مهمان مامان

از زنان توانای سینمای ایران که در عمده فیلم هایش در نقش مادری فرز و کاربلد به زیبایی ظاهر شده و مهمان مامان ورقی زرین از بازی او در نقش یک مادر اصیل ایرانی است. مادر یک خانواده فقیر که یکدفعه آمدن خواهرزاده اش را به همراه عروس جوانش به اطلاع او می رسانند، اما او که چیزی در خانه ندارد از این موضوع ناراحت می گردد. با این حال آبروداری می کند و با کمک همسایه هایش اسباب پذیرایی از مهمانانش را فراهم می کند، ولی اصرار های زیاد شوهرش باعث می گردد که این زوج جوان برای شام بمانند و این مادر با دست خالی در نهایت چنان سفره ای پهن می کند که تمام اهل آن خانه قدیمی دور آن جمع می شوند.

البته او در زیر پوست شهر هم به خوبی توانسته بود از عهده ایفای نقش یک مادر رنج دیده بربیاید و یکی از ماندگارترین نقش های تاریخ سینمای ایران را به نام خود رقم بزند. مادری با دست های پینه بسته و دلسوز که تحت هیچ شرایطی حاضر نیست فرزندانش را ناراحت ببیند. گلاب آدینه با گروه تئاتر دانشجویی پیاده در سال 1354 فعالیت خود را در تئاتر شروع کرد که سرپرستی این گروه تئاتر، بر عهده مهدی هاشمی و داریوش فرهنگ بود و از جمله آثار سینمایی ایشان می توان به دروازه روز، آبجی، داستان خانواده فرشچی، آرامش در میان مردگان زندان زنان، دوشیزه، زیر پوست شب، بانوی اردیبهشت، معجزه خنده، بهترین بابای دنیا، فصل پنجم و زرد قناری اشاره کرد.

بیتا فرهی؛ مقتدر و دردمند

کلوزآپ: خون بازی

فرهی در خون بازی نقشی بی بدیل و ماندگار از یک مادر رنج کشیده ایرانی را از خود به جای می گذارد. او در اینجا یک مادر تحصیلکرده و امروزی است که شباهت ظاهری با بیشتر مادرانی که در سینما یا تلویزیون می بینیم ندارد، اما مادر ها که در نهایت فرقی با هم ندارند. دردهایشان یکی است. اعتیاد دخترش (با بازی باران کوثری) بحرانی جدی در زندگی او بوجود می آورد و تلاش های دلسوزانه او برای بازگشت فرزندش از دام اعتیاد و پریشان حالی دل هر بیننده ای را به درد می آورد.

فرهی که از مدرسه پاورس آمریکا در رشته هنر فارغ التحصیل شده با بازی در فیلم هامون اثر درخشان داریوش مهرجویی کارش را شروع کرد و هنوز هم یکی از گزیده کارترین بازیگران زن ایران محسوب می گردد که از دیگر مادرانگی های شاخص اش می توان به فیلم کیمیا اشاره کرد. فرهی در کیمیا نوزادی را نجات می دهد و به او احساس مادرانه ای پیدا می کند. محبت و عاطفه ای که این زن نسبت به کودک دارد باعث می گردد پدر دختر با اطمینان فرزندش را به او بسپارد. اطمینانی که البته بعدا مشکل ساز می گردد.

شیرین یزدان بخش؛ همیشه شیرین

کلوزآپ: بوسیدن روی ماه

با بازی دلنشین اش در فیلم بوسیدن روی ماه به کارگردانی همایون اسعدیان چهره ای آشنا از یک مادر دردمند ایرانی را به مردم ارائه داد. مادری که پس از سال ها گذر جنگ تحمیلی همچنان چشم انتظار بازگشت پسر رزمنده اش است، اما در نهایت پیکر بی جان فرزند شهیدش به وطن باز می گردد.

یزدان بخش بعد از سی و دو سال کارمندی و باز نشسته شدن تصمیم می گیرد به علائق اش بیشتر بپردازد، تئاتر می ببیند، موسیقی می شنود، کتاب می خواند و کلا تصمیم می گیرد حرکت کند و همینطور کم کم بازیگر می گردد و سیمرغ می گیرد. او با بازی در فیلم هایی نظیر برف روی کاج، ابد و یک روز و جدایی نادر از سیمین خودش را بیش از پیش به مخاطبان سینما شناساند.