شهود را حدی متعالی می دانم - مجله میهن 128

از آخرین کارتان تا به امروز مدت زمانی چند ساله می گذرد. در این مدت از جهانی داستان جدا افتاده بودید یا مجموعه داستان پیش رو حاصل این چند سال است؟

در زمان بین انتشار دو کتاب، یک جور برزخ شکل می گیرد، زمانی برای آمادگی و تدارک... چند سال برزخی، وقت خلق اثرجدیدی است؛ شکل دادن به ایده ها، بازنویسی کار ... پس جدایی از جهانی داستان صورت نمی گیرد اتفاقا برعکس، درست در نقطه مرکزی جهان داستانیم. آخرین رمانم مرده ها در راهند که در سال 94 چاپ شد، سال ها وقت گرفته بود اما فقط یک کتاب تمام شده نبود، دوستی بود که سال ها کنارش زندگی نموده و بهترین لحظات عمرم را صرف نوشتنش نموده بودم. لذت برده بودم. تنهایی هایم را پر نموده بود. نمی توانستم از آن دل بکنم چون خلا بزرگی جلویم شکل می گرفت. این شرایط، البته زمان مناسبی برای نوشتن داستان های جدید به نظر می رسد ولی برای من کمی طول کشید تا بتوانم تمام رشته های ارتباطی ام را با آن رمان، کامل قطع کنم. مراحل چاپ این فرصت را در اختیارم گذاشت؛ نمونه خوانی و آنالیز های نهایی و چاپ... بعد فایل حجیمی یک دفعه بسته شد و رفت توی بایگانی ذهنم. دیگر وقتش بود، وقت نوشتن داستان های جدید... و بله ....مجموعه داستان جدیدم حاصل این چند سال است. یک داستان بلند هم نوشتم که منتشر نشده و دکترینی هم داشتم به نام در جستجوی کتابی رو به فراسو و چند نقد و نظر منتشر شده.

مجموعه داستان گربه ها تصمیم نمی گیرند از چند داستان شکل گرفته است؟ آیا این مجموعه بر اساس ایده مرکزی جلو می رود یا شخصیت محور است؟ بفرمایید جهان هر کدام از داستان ها چگونه اند و در کجا رقم می خورند؟

فرق رمان و داستان کوتاه مثل یک دوست دائمی است که مدام وقتت را با او می گذرانی و چند دوست که در مقاطع مختلف سراغشان می روی. خوبی مجموعه داستان، تنوعش است. زمان و شرایط نوشتن هر کدام از داستان های مجموعه گربه ها تصمیم نمی گیرند و مراحل تکمیل شدن شان خیلی با هم متفاوت بود یکی را تا حدی پیش می بردم و سراغ بعدی می رفتم، دوباره به اولی برمی گشتم که به اصطلاح نویسندگان بیات شده و بهتر می شد رویش کار کرد. الان که فکر می کنم، دقیق نمی توانم بگویم که هر داستان دقیقا چه زمانی به دنیا آمد. مثلا خود داستان گربه ها تصمیم نمی گیرند که اولین داستان مجموعه است را واقعا نمی دانم چه شد که نوشتم. هیچ ایده ای از آن توی ذهنم نبود خیلی شهودی آغاز به تایپ جملاتی توی فایل ورد لپ تاپ کردم. بعد دیدم زن شخصیت اصلی قصه، خودم را هم غافلگیر کرد.

بعضی ها که این داستان را خواندند همین حس را دارند. اما داستان تنگه شخصیت خاص زنی است که از سال ها پیش به او فکر می کردم و کل سفری را هم که در این داستان نوشته شده، به صورت واقعی تجربه کردم البته وقایع خود داستان خیالی اند. ایده داستان مرسانا از سال های قبل توی سرم بود ولی واقعا نمی دانستم چطور بنویسم که بعضی موجودات ماورایی روی ذهن انسان ها تاثیر می گذارند! اما بالاخره خود داستان با فضاسازی و پیرنگ کاملش توی سرم دانلود شد. داستان زالو ساز هم خیلی عجیب و ناخودآگاه آغاز شد و پایانش که تصویری از آن نداشتم، شهودی رسید. داستان پرتقال بده بر اساس یک ماجرای واقعی بود اما واقعیت نمی تواند در جهان داستان همان طور که هست شکل بگیرد در نتیجه خیلی پوست انداخت تا همانی شد که الان نوشته شده. داستان گپ مجازی هم متاثر از فضاهای مجازی است که همه ما به نوعی دیگر سال هاست در آن ها وقت می گذرانیم. واقعا ارتباط با بعضی افراد در آ ن جا راحت تر است تا در واقعیت اما اگر در واقعیت همان فرد را ببینیم، جا نمی خوریم؟ او در آن جهان و این جهان خیلی متفاوت است شاید هم واقعا دو نفر است. این به نوعی، نشانه هویت های متفاوت درون ما هم می تواند باشد. در نتیجه باید بگویم هر کدام ازاین داستان های کوتاه دوستان متفاوتی هستند که هر بار سراغ یکی از آن ها می رفتم، دوستانی که هیچ کدام شبیه آن یکی نیستند.

چرا گربه ها تصمیم نمی گیرند؟ انتخاب این اسم دلیلی خاصی دارد و آیا ما را در فهم پیچیدگی ها و نشانه ها کمک می نماید؟ به عبارتی حضور گربه ها در این داستان میانجی چه چیزی است؟ گمان می رود شما سعی داشته اید گربه ها را به انسان ها نزدیک کنید. آنهم انسان سردرگم امروزی که معلوم نیست اصلا کجا ایستاده است. منوچهر جایی می گوید:صفت آدما واسه گربه ها معنی نداره در این جهانی که شما خلق نموده اید؛ گربه ها تصمیم می گیرند یا انسان ها؟

هر اسم دیگری هم بود البته این چرا؟ می توانست مطرح گردد. یک جا در داستان نوشته شده گربه ها با یک سیستم غریزی پیچیده عمل می نمایند. سال هاست که گربه دارم واین را فهمیدم که آن ها می دانند، خیلی خوب و قاطع می دانند که چه نمایند ولی ما انسان ها نمی دانیم و برای همین باید تصمیم بگیریم. تصمیم گیری یعنی تو باید از بین چند راه، یکی را انتخاب کنی ما اغلب فکر می کنیم، حساب کتاب می کنیم و در لحظه تصمیم گیری ناگهان یک حسی در دل ما می گوید انجامش نده! دلمان یک چیز می گوید و عقلمان چیز دیگری. فکر می کنم هر کس حداقل یکبار در زندگی این را تجربه نموده باشد که اگر به حرف دلش گوش نکند ضرر خواهد نمود. من شهود را حدی متعالی می دانم. پیغامی که قطعا درست است حالا این که منشا آن از کجاست وارد بحثش نمی شوم؛ ولی خب اغلب عقلانیت از پایه منحرف شده، جای آن را می گیرد و نتیجه مطلوب نیست. در این داستان به نظر خودم، گربه بیشتر یک نشانه است که در جای جای قصه تاویل های متفاوتی را می طلبد و تجلی ذهنیت زن داستان است. قیاس گربه و انسان فقط در همان مطلبی است که گفتم. درمورد سوال آخرتان فکر کنم با این شرح و این جمله متن داستان که اشاره کردید:صفات آدما واسه گربه معنی نداره روشن شد که گربه ها تصمیم نمی گیرند!

بفرمایید رئالیست مد نظر شما چه نسبتی با امروز جامعه دارد؟ این نسبت میان روابط شخصیت ها و جامعه را چگونه ایجاده نموده اید؟ و این توجه خاص شما به شهر از کجا می آید و آیا شهر را موجودی زنده می دانید؟ چون در بیشتر داستان ها و رمان ها، وجود شهرها، چیزی فراتر از نام شان نیست و عملا بسکمک از نویسندگان ما در بهره گیری از شهر به عنوان یک عضو کارکردی داستان عاجزند.

غیر از داستان مرسانا که وجه تخیلی اش غالب است، بقیه داستان های مجموعه انعکاس شرایط جامعه اند. شرایط فعلی، رئالیسم خاص خودش را ترسیم می نماید چیزی هم که من نوشتم خارج ازاین نیست. هر مکانی زنده است و البته مکان هایی خاص در جهان وجود دارند که زنده و مهم ترند، شهر هم به نوعی. ولی شاید همه نویسنده ها نخواهند از آن کارکرد خاصی در داستان ایجاد نمایند. بستگی به موضوع، دید و شگرد نویسنده دارد. گاهی یک گلدان تمام داستان است و گاهی فقط یک شی که قاتل با آن مقتولی را کشته و بعضی وقت ها هم سایه اش شکلی را ساخته که می تواند ذهنیت شخصیت داستان را نشان بدهد. شهر هم همین طور است. اگر من نسبتی میان شهر و شخصیت ها ایجاد کردم ضرورتی در داستان بوده و به عنوان بافت و فضای اثر، گاهی باید برجسته تر خودش را نشان دهد ولی اگر از نظر نویسنده لازم نبوده، لزومی هم نداشته برجسته بگردد. البته ممنون که متوجه چنین چیزی شدید.

انتخاب زبان در داستان هایتان چگونه فرآیندی دارد؟ در پس این دیالوگ های صریح و شخصیت های عاصی، چه چیزی هست؟ همان تلاطم زیست یک انسان مدرن؟

من بارها گفتم داستان یعنی زبان. وقتی که زبان شکل نهایی اش را در قصه به دست می آورد، می توانیم به این نتیجه برسیم که داستانی واقعا نوشته شده است. چیزی که در آغاز کار شکلش تعیین نیست و به عبارت صحیح تر اصلا وجود ندارد. کم کم رشد می نماید. برای همین زبان بر اساس محتوا و تکنیک های خاص نویسنده در هر داستانی متغیر است. نثر شاید ثابت باشد اما برای هر داستان، زبان خاصی باید کشف گردد حداقل من این کار را نمی کنم. بخش کوچک تری به دیالوگ ها اختصاص دارد. تنها زمانی ما می توانیم بین اندیشه و کلام یک شخصیت ارتباط بر قرار کنیم که دیالوگی از او بخوانیم. لحن او، شخصیت را می سازد. چیدمان اصطلاحات خاصش، روحیه او را به ما نشان می دهد. زبان در این جا به گفتار شخصیت تقلیل پیدا می نماید. و بله انسان های مدرن تلاطم های زیادی دارند که گاهی ضروری است تصویر گردد و این هم البته بر عهده زبان است.

معمولا دیده می گردد که زنانگی در قلم و قاموس بسکمک به احساسی گری و رهایی های کنترل شده، تقلیل می یابد و جهانی هم که برای آنان می سازند از یک اتاق یا آشپزخانه فراتر نمی رود و خانه بدون حضور ملموس شهر، محل اتفاق و شکل گیری داستان است. شما سعی نموده اید زنانگی و مسائل مربوط به آن را در جهانی داستانی تان وارد کنید و این ایده حضور پررنگی در مجموعه دارد، در این باره بگویید. شما چگونه شهر و زنانگی را با هم پیوند زده اید؟

در داستان زالو ساز و قسمت هایی از داستان گپ مجازی این مردانگی است که با شهر پیوند خورده! و در مجموعه داستان ها و رمان های قبلی ام خیلی اوقات این مردها هستند که شخصیت اصلی داستان را تشکیل می دهند. مثل داستان موش کور در مجموعه هولا... هولا ... خودم را در جای شخصیت مرد قصه گذاشته ام و این برایم چالش های بیشتری رقم زده چون باید جنسیتی را خلق کنم که جنسیت خود من نیست. قطعا خلق شخصیت زن راحت تر است چون لزومی ندارد کالبد و احساسم را فرافکنی کنم اما نمی دانم چطور است که اغلب از زن هایی می نویسم که از شخصیت فعلی خودم دور هستند ولی واقعی تر و ملموس ترند، ما به ازای بیرونی دارند حداقل این که شبیه من در سال های دور هستند ...به هرحال همه تغییر می نمایند چون اگر ننمایند فرقی با مرداب ندارند. زنانگی هیچ وقت نباید تقلیل پیدا کند به چند نقش کلیشه ای ...زن ها شخصیت های چند وجهی عجیبی دارند به نظر من خیلی خیلی از مردها قوی ترند، فقط این را باور ندارند. انگار توطئه ای در کار است تا زن ها به مردها میدان دهند و خود گوشه ای به تماشا بنشینند اما وای از آن روزی که زنی آن میدان را پس بگیرد!

و در آخر آیا کتاب یا مجموعه داستان دیگری در دست چاپ دارید؟

مشغول نوشتن رمان دیگری هستم به نام تلخاتون ولی به این زودی ها نباید منتظرش بود.

این اثر از سوی نشر ثالث با قیمت 18700تومان منتشر شده است.