شطرنج بدون بولتون - مجله میهن 128

سومین مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ، با اجراهای تندش در شبکه فاکس توجه رئیس جمهور آمریکا را به خود جلب کرد و یک ماه قبل از اینکه دولت آمریکا از برجام کناره گیری کند جانشین هربرت مک مستر شد. او در ابتدا ارتباطات نزدیکی با شخص ترامپ داشت اما در هفته های اخیر، به تنها مخالف خوان دولت ترامپ در مسئله سیاست خارجی تبدیل شد.

بولتون و مایک پمپئو، دیگر همفکر محافظه کارش در دولت، معمار رویکرد افراطی دولت ترامپ در مسائل خارجی و به خصوص مسئله ایران بودند.

اما در ادامه، وجه افراطی رویکرد مدل جنگ سردی بولتون، در تقابل با رویکرد سیاست خارجی ترامپ قرار گرفت و همین شکاف، باعث برکناری او شد. بولتون، یک ایدئولوگ بسیار تندرو است که خواستار دخالت نظامی در ایران و سوریه بود، نرمش برابر کره شمالی را تحمل نمی کرد و اعتقاد داشت واشنگتن باید برای مقابله با دولت ونزوئلا، از قدرت نظامی استفاده کند. جنگ طلبی بولتون، حتی مایه شوخی های رئیس جمهوری آمریکا هم بود و در رسانه ها نقل شده است که ترامپ گفته بود اگر به بولتون بود، آمریکا هم اکنون در 4جنگ شرکت داشت.

در مقابل رویکرد هجومی بولتون، ترامپ به سیاست خارجی، به عرصه ای برای اثبات هنرمندی اش برای معامله و پایگاهی برای کسب موفقیت های داخلی بزرگ، مانند انتخابات بعدی، نگاه می کند.

پمپئو که یکی از معدود مقامات ارشد کاخ سفید است از ابتدای دولت فعلی در پست های مهم (رئیس سیا و حالا وزیر خارجه) بوده و همچنان در حال اوج گیری در کنار ترامپ است، از نظر ایدئولوژی شباهت زیادی به بولتون دارد اما مردی که در رسانه های آمریکا به جای وزیر امورخارجه آمریکا، به عنوان وزیر دونالد ترامپ توصیف شده، زودتر از بولتون متوجه شد که برای بقا در دولت فعلی، باید بین ایدئولوژی و ترامپ، دومی را انتخاب کند.

اختلاف نظر جدی بین بولتون و ترامپ، در ماجرای ساقط شدن پهپاد آمریکایی توسط ایران نمود پیدا کرد؛ بولتون بعد از دهه ها سودای ترتیب دادن حمله نظامی به ایران، تنها چند دقیقه با برآورده شدن آرزوی دیرینه اش فاصله داشت که ترامپ در آخرین لحظه جلوی حمله تلافی جویانه به ایران را گرفت. بعد از این رویداد، رسانه ها در آمریکا از اختلاف نظر جدی بولتون و رئیس جمهوری آمریکا خبر دادند. همزمان با ایجاد این شکاف بین ترامپ و بولتون، پمپئو زیرکانه خود را به ترامپ نزدیک کرد و نشان داد توصیف های رسانه ها از وفاداری و خدمتگزاری اش به شخص رئیس جمهور آمریکا، چندان اغراق آمیز نیست.

بولتون، در نمایش بزرگی که ترامپ درباره کره شمالی هم به راه انداخته بود یک وصله ناجور بود؛ ابتکار بی سابقه ترامپ برای ملاقات با کیم جونگ اون رهبر کره شمالی، در نشست دوم آنها در هانوی به دلیل مخالفت سرسختانه بولتون و پمپئو با لغو یکباره تحریم های آمریکا ناکام ماند. بعدا در دیدار غیرمنتظره کیم و ترامپ در منطقه حائل نظامی در مرز دو کره، برخلاف پمپئو که ترامپ را همراهی کرد، بولتون به مغولستان سفر کرد و از هیاهوی نمایش پرزرق و برق ترامپ دور ماند.

آخرین پرده از مخالف خوانی بولتون با ترامپ، مخالفت سرسختانه او با صلح دولت آمریکا و طالبان است. رسانه های آمریکایی گزارش داده اند که مخالفت او با دیدار بی سابقه ترامپ با رهبران افغانستان و طالبان در کمپ دیوید باعث لغو این نشست شد. از آن بدتر، سی ان ان به نقل از برخی منابع خود در کاخ سفید گزارش داده است که بولتون مسئول درز اخبار این نشست به رسانه ها بوده است. به گزارش نیویورک تایمز، دیگر دلیل عصبانیت ترامپ از بولتون این بوده است که تیم او به رسانه ها اینطور وانمود کرده که مایک پنس، معاون رئیس جمهور آمریکا هم با این نشست مخالف بوده، درحالی که پنس، یکی از حامیان این ایده ترامپ بوده است.

به این مسائل کلی، می توان موارد کم اهمیت تری مانند مخالفت بولتون با نزدیکی ترامپ به ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، هزینه های سنگین دخالت مستقیم آمریکا در ونزوئلا زیرنظر بولتون و مخالفت او با خروج نیروهای نظامی آمریکا از سوریه را هم اضافه کرد. این رویکرد، انزوایی خودساخته را برای بولتون و تیم او به همراه داشت؛ به گونه ای که برخی منابع کاخ سفید به بی بی سی گفته اند که او در جلسات گروهی شرکت نمی کرد و عملا راه و روش مستقل خودش را داشت.

به موازات دوری بولتون از ترامپ، پمپئو، به بهای کنار گذاشتن عقاید نومحافظه کارانه اش، خود را به ترامپ نزدیک کرده و این فرصت را دارد که یکی از نزدیکان خود را جانشین رقیب پیشین خود کند.

آنطور که ترامپ در این سال ها نشان داده، پست مشاور امنیت ملی آمریکا، باید در اختیار کسی باشد که تنها دنباله رو دستورات اوست. متیو واکس من که در تیم امنیت ملی جورج بوش پسر بوده به نیویورک تایمز گفته است: تصور من این است کسی جانشین بولتون می شود که دستور کارش، پیش بردن دستور کار ترامپ باشد. و البته هر کسی که در این موقعیت انتخاب شود به خوبی از این موضوع آگاه است.

جیک سالیوان، مشاور هیلاری کلینتون، وزیر خارجه پیشین آمریکا و جو بایدن معاون اول باراک اوباما درباره جایگاه پمپئو در دولت فعلی به نیویورک تایمز گفته است: پمپئو احترام بیشتری به رئیس جمهور نشان می دهد و ایجاد روابط محبت آمیز با ترامپ را به اولویت های ایدئولوژیک خود ترجیح می دهد. این رابطه محبت آمیز، نه تنها در دولت فعلی نفوذ او را بیشتر می کند که می تواند در آینده هم برای پمپئو سودمند باشد؛ از مدت ها پیش گزارش هایی درباره علاقه مندی پمپئو برای شرکت در انتخابات سنا در ایالت آرکانزاس منتشر شده است و نزدیکی و حمایت ترامپ می تواند در این رقابت برای پمپئو حیاتی باشد. مارتین ایندیک دیپلمات سابق در دولت بیل کلینتون که هم اکنون در شورای روابط خارجی فعالیت می کند درباره روابط پمپئو و ترامپ می گوید: هم اکنون، پمپئو حتی نمی خواهد کوچک ترین فاصله ای بین او و ترامپ ایجاد شود.

• گزینه های جانشینی بولتون

دونالد ترامپ، اعلام کرده است که هفته آینده جانشین جان بولتون را معرفی خواهد کرد. تا آن زمان، جانشین او چارلز کوپرمن، سرپرست پست مشاور امنیت ملی ترامپ خواهد بود. از هفته ها پیش که گزارش هایی درباره برکناری بولتون مطرح بود، رسانه ها حدس درباره جانشین احتمالی او را شروع کرده اند و اسامی زیادی هم مطرح شده است. چند گزینه احتمالی جانشین بولتون، اینها هستند:

• استفن بیگون

نماینده ویژه آمریکا در امور کره شمالی، به خوبی از اختلاف نظرهای بولتون و ترامپ در مسئله کره شمالی آگاهی دارد. به عنوان یکی از نزدیکان مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، بیگون رویکردی تکنوکرات دارد و به گفته رسانه ها، یکی از گزینه های اصلی جانشینی بولتون است.

• داگلاس مک گرگور

سرهنگ بازنشسته نیروی زمینی آمریکا، یکی از مهمانان همیشگی شوی تاکر کارلسون تونایت در شبکه فاکس است. او همچنین یکی از حامیان تصمیم رئیس جمهور آمریکا برای لغو حمله تلافی جویانه به ایران بوده است. مک گرگور همچون ترامپ، مخالف حضور نظامی آمریکا در خارج از این کشور است.

• ریچارد گرنل

سفیر آمریکا در آلمان، روابط محبت آمیز ای با ترامپ دارد و یکی از دوستان او به شمار می رود. او بارها گفته است که نامزد سمت های مهم در دولت آمریکاست و اخیرا هم گفته منتظر تماس دولت آمریکاست تا برای جایگزینی بولتون با او صحبت شود.

• هربرت مک مستر

ژنرال مک مستر، پیش از بولتون مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ بود، اما به خاطر صحبت هایش درباره دخالت روس ها در انتخابات آمریکا، به صورت توییتری اخراج شد. با این حال بعد از آن اتفاق، ترامپ بارها به صورت تلفنی با او درباره مسائل مختلف مشورت کرده است. رسانه های آمریکایی گزارش داده اند که ترامپ پیش از اخراج بولتون، با مک مستر در این باره مشورت کرده است.

• چارلز کوپرمن

کوپرمن، سابقه همکاری با دولت رونالد ریگان را دارد. او رویکرد کاری متفاوتی با بولتون دارد و تنها واقعیات را روی میز می گذارد. ترامپ از این شیوه کار که با رویکرد ایدئولوژی محور بولتون تفاوت اساسی دارد، خوشش می آید. با این حال نزدیکی او به بولتون، شانس موفقیتش را پایین آورده است. او هم همچون بولتون، عقاید اسلام ستیزانه دارد.