گنج قارون سرخوشی آورد؛ قیصر خون به پا کرد ، اینفوگرافی مهم ترین رخدادهای سینمای ایران از 1342 تا 1349 - مجله میهن 128

خشت و آینه و گنج قارون در یک سال به نمایش درآمدند. خشت و آینه ساخته ابراهیم گلستانِ داستان نویس و مستندساز ـ که بیان متفاوتی در سینما را طلب می کرد و قصد داشت در فیلمش هم بطالت جمع روشنفکران، هم اجتماع ترس خورده و ترسان از همدیگر، هم نظام اداری مستهلک و هم شجاعت زنی را که باکی از حرف مردم نداشت ـ به تصویر بکشد، مورد استقبال مردم و حتی منتقدان قرار نگرفت. اما گنج قارون سیامک یاسمی ـ پسر رشید یاسمی، ادیب و استاد دانشگاه تهران ـ که نسخه کوفتن بر طبل بی عاری را برای رهایی از مسائل فردی و مصائب اجتماعی تجویز می کرد، با استقبالی بی نظیر روبرو و الگویی شد برای فیلم های دیگر و ادامه تفکر بی خیالی بابت اوضاع بد و فلاکت بار اجتماعی و لذت بردن از خوشی های مادی و ممکن موجود. این الگوی نامیرا در ادوار مختلف تاریخی در سینمای ایران آزموده شده و اگرنه تماشاگرانش، ولی سازندگان دسته ای از فیلم هایش را خوشبخت نموده است. هاشم، راننده تاکسی خشت و آینه، شبیه آدم های جامعه بود و مسائلش هم همین طور. اما علی بی غم گنج قارون تصویری آرمانی بود از مردمی که می خواستند در سرنوشت رویایی علی بی غم سهیم شوند و خوشبختی را تجربه نمایند و با او دم بگیرند و بر طبل بی عاری بکوبند.

در انتها این دهه، سینمای ایران باز با قیصر و گاو دوقطبی فیلم عامه پسند ـ فیلم روشنفکری را تجربه کرد. هرچند قیصر بیش از گاو در گیشه توفیق یافت، اما حداقل این بار منتقدان بیشتر به گاو گرایش داشتند و سینمای متفاوت به میزان سال های آغازین این دهه غریب نبود.