گره کور اسقاط خودروهای فرسوده بالاخره باز می گردد؟ - مجله میهن 128

به گزارش خبرنگاران، قانون هوای پاکدر 25 تیرماه 1396 به تصویب مجلس رسید و از سوی حسن روحانی - رئیس جمهوری وقت - برای اجرا ابلاغ شد. این قانون براساس 34 ماده 21 دستگاه اجرایی مختلف ازجمله وزارت کشور، وزارت نفت، وزارت نیرو، نیروی انتظامی، شهرداری، صدا و سیما و...را مکلف نموده است که هر یک به تناسب وظایف خود، اقداماتی را برای کنترل آلودگی هوا در کشور اجرایی نمایند.

قانون هوای پاک در حالی با هدف اصلی کاهش آلودگی هوا به تصویب رسید که ماده 8 آن به همین منظور تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی مالک وسایل نقلیه موتوری اعم از سبک، نیمه سنگین، سنگین، موتورسیکلت را مکلف کرد که وسایل نقلیه خود را پس از رسیدن به سن فرسودگی از رده خارج نمایند. در ماده 1 آیین نامه اجرایی این ماده از قانون که در سال 97 به تصویب رسید نیز سن فرسودگی انواع خودروها را در قالب یک جدول تعیین و تشریح شد اما حدود دو سال پیش، فردی که باید براساس این آیین نامه خودروی تویوتا لندکروز 20 ساله خود را اسقاط می کرد به دیوان عدالت اداری درباره این آیین نامه شکایت کرد و منتج به استعلام دیوان عدالت اداری از شورای نگهبان شد و در نهایت فقهای این شورا سال گذشته اعلام کردند که تعیین سن فرسودگی برای خودروها خلاف شرع است و آیین نامه ماده 8 قانون هوای پاک باید باطل گردد. دو دلیل شورای نگهبان برای ابطال این آیین نامه قانونی این بود که نمی توان با در نظر گرفتن حقوق عامه حق مالکیت افراد را سلب کرد و از سوی دیگر راهکارهای بهتری برای تعیین سن فرسودگی خودروها وجود دارد.

در پی ابطال آیین نامه اجرایی ماده 8 قانون هوای پاک، آیین نامه اجرایی نوی در مورد تعیین سن مرز فرسودگی خودروها، تعداد دفعات سالانه معاینه فنی خودروها پس از رسیدن به سن فرسودگی، محدودیت های خودروهای فرسوده و بعلاوه از رده خارج کردن آن ها به تصویب رسید اما 21 مهر ماه خبری منتشر شد که سازمان حفاظت محیط زیست با اعلام اینکه درحال حاضر تعداد دفعات معاینه فنی سالانه وسایل نقلیه موتوری پیش از رسیدن به سن مرز فرسودگی، به صورت واضح در متن آیین نامه اجرایی ماده 8 قانون هوای پاک مصوب 1400 ذکر نشده است، به منظور تدقیق موضوع و جلوگیری از ایجاد هرگونه ابهام در اجرای مصوبه، پیشنهاد اصلاح آیین نامه ماده 8 قانون هوای پاک را جهت سیر مراحل آنالیز و تصویب به دولت ارائه نموده است و پیشنهاد فوق در کمیسیون امور زیربنایی، صنعت و محیط زیست مراحل تصمیم گیری را سپری می نماید.

چرا سن فرسودگی خودروها، معاینه فنی و اسقاط خودروهای فرسوده مهم است؟

اما چرا ماده 8 قانون هوای پاک مهم تلقی می گردد و ابطال آیین نامه اجرایی آن واکنش های متعددی را از سوی کارشناسان و سازمان حفاظت محیط زیست برانگیخت؟ براساس چندین مطالعه اجرا شده سهم خودروهای فرسوده در آلودگی هوای کلانشهرها بین 40 تا 65 درصد برآورد می گردد این در حالیست که منابع متحرک شامل خودروهای دیزلی، خودروهای شخصی، موتورسیکلت ها و... سهم قابل توجهی (حدود 60 درصد) در انتشار آلاینده ذرات معلق که آلاینده شاخص هوا در کلانشهرهایی از جمله تهران به ویژه در فصل زمستان به حساب می آیند، دارند.

بعلاوه براساس یافته های مطالعات اجرا شده در مرکز تحقیقات آلودگی هوا دانشگاه علوم پزشکی تهران، سالانه در ایران حدود 40 هزار نفر به دلیل مواجهه با آلودگی هوا دچار مرگ زودرس می شوند و میانگین سالانه غلظت مهمترین آلاینده هوا یعنی ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون (PM2.5) در کشور تقریبا سه برابر مقادیر استاندارد و رهنمود موجود و شش برابر حدود رهنمود نو سازمان جهانی بهداشت است.

از این رو می توان نتیجه گرفت که از رده خارج کردن خودروهای فرسوده که تعدادشان در سطح کشور و در کلانشهرها هم کم نیست، می تواند نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا و تنفس راحت شهفرایندان داشته باشد. همانطور که حسن کریمی سنجری- کارشناس صنعت خودرو - نیز در پی ابطال آیین نامه اجرایی قانون هوای پاک با اشاره به اینکه آسیب یک خودروی فرسوده ناایمن کمتر از آسیب آلودگی های ناشی از خودروهای فرسوده برای شهفرایندان نیست و هردو مثال هایی برای نقض حقوق عامه به حساب می آیند، تاکید بر حقوق عامه مالک یک خودروی فرسوده را باعث نادیده گرفتن حقوق عامه سایر مردم دانسته بود.

هرچند در پی ابطال این آیین نامه اجرایی، مسائل متعددی ازجمله بلاتکلیفی موضوع اسقاط ناوگان فرسوده به وجود آمد اما آیین نامه نو ماده 8 قانون هوای پاک با موضوع سن فرسودگی وسایل نقلیه فرسوده و تعیین ملاک اسقاط، با پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست و سایر دستگاه های ذی ربط در کمیسیون های هیات دولت مورد آنالیز نهاده شد و در نهایت در 9 خرداد ماه سال 1400 به تصویب رسید.

آیین نامه اجرایی ماده 8 قانون هوای پاک چه می گوید؟

در آیین نامه قدیم ماده 8 قانون هوای پاک ملاک اسقاط خودروها، سن فرسودگی خودرو بود درحالی که براساس آیین نامه اجرایی نو این ماده که با رویکرد حفظ حق مالکیت افراد درخصوص وسیله نقلیه و افزایش نظارت بر انجام معاینه فنی به جای تعیین مطلق سن به عنوان معیار فرسودگی خودرو، در خرداد ماه امسال به تصویب هیئت وزیران رسید، ملاک اسقاط انواع خودروها معاینه فنی است. در آیین نامه نو دو نوع سن مرز فرسودگی و سن فرسودگی برای انواع وسایل نقلیه تعریف شده است و به این ترتیب زمانی که وسیله نقلیه به سن مرز فرسودگی یعنی سنی که وسایل نقلیه موتوری به دلیل طول عمر و میزان کارکرد، دچار افت عملکردی و ایمنی می رسد، نیازمند مراقبت و تعمیرات بیشتر است و باید تعداد دفعات معاینه فنی سالانه و هزینه های تردد آن افزایش یابد بعلاوه در این آیین نامه نو، وسیله نقلیه موتوری که بدون توجه به حد سن مرز فرسودگی، پس از دو دوره متوالی مندرج در جدول سن مرز فرسودگی و تعداد دفعات انجام معاینه فنی انواع وسایل نقلیه موتوری، نتواند گواهی معاینه فنی معتبر اخذ کند به عنوان وسیله نقلیه موتوری فرسوده تعیین و مشمول محدودیت ­های ماده 8 قانون هوای پاک می گردد.

آیین نامه اجرایی ماده 8 قانون هوای پاک که در خرداد ماه امسال تصویب شد شامل 11 ماده و 7 تبصره است که ماده 2 آن سن مرز فرسودگی انواع خودروها را تعیین و تشریح می نماید. اما 21 مهر ماه خبری منتشر شد که سازمان حفاظت محیط زیست با اعلام اینکه درحال حاضر تعداد دفعات معاینه فنی سالانه وسایل نقلیه موتوری پیش از رسیدن به سن مرز فرسودگی، به صورت واضح در متن آیین نامه یاد شده ذکر نشده است، به منظور تدقیق موضوع و جلوگیری از ایجاد هرگونه ابهام در اجرای مصوبه، پیشنهاد اصلاح آیین نامه ماده 8 قانون هوای پاک را جهت سیر مراحل آنالیز و تصویب، به دولت ارائه نموده است و پیشنهاد فوق در کمیسیون امور زیربنایی، صنعت و محیط زیست مراحل تصمیم گیری را سپری می نماید.

اصلاحیه پیشنهادی سازمان حفاظت محیط زیست شامل چه مواردی است؟

سازمان حفاظت محیط زیست در اصلاحیه پیشنهادی ضمن اینکه سن مرز فرسودگی برای کشنده، کامیون و کامیونت را شش سال کاهش و تعداد دفعات سالانه معاینه فنی پس از رسیدن به سن فرسودگی را برای خودروهای عمومی پایه گازسوز و برقی، وانت پایه گازسوز و بنزینی، مینی بوس و میدل باس درون و برون شهری دیزلی و پایه گازسوز، اتوبوس برون شهری و کشنده، کامیون و کامیونت افزایش داده است، با پیشنهاد افزودن یک تبصره نو به ماده 2 آیین نامه اجرایی ماده 8 قانون هوای پاک - مصوب سال 1400- به تشریح تعداد دفعات سالانه معاینه فنی برای انواع وسایل نقلیه سبک، سنگین و موتورسیکلت عمومی و دولتی و فوریت های پزشکی و امدادی تا پیش از رسیدن به سن مرز فرسودگی و پس از طی دوره معافیت معاینه فنی پرداخته است.

براساس اصلاحیه پیشنهادی آیین نامه اجرایی ماده 8 قانون هوای پاک، سن مرز فرسودگی برای خودروهای شخصی شامل سواری، استیشن (ون) و سواری کار 15 سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به سن مرز فرسودگی دو مرتبه در سال و هر شش ماه یک بار پیشنهاد شده است.

سن مرز فرسودگی برای خودروهای عمومی شامل تاکسی، سواری، استیشن (ون) و سواری کار بنزینی و دوگانه سوز و بعلاوه پایه گازسوز به ترتیب 8 و 10 سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به سن مرز فرسودگی چهار مرتبه در سال و هر سه ماه یک بار عنوان شده است بعلاوه برای خودروهای عمومی برقی و تاکسی با کیفیت به تشخیص وزارت کشور و تایید سازمان حفاظت محیط زیست، سن مرز فرسودگی 14 سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به سن مرز فرسودگی چهار مرتبه در سال (هر سه ماه یک بار) پیشنهاد شده است.

سن مرز فرسودگی برای وانت پایه گازسوز و بنزینی و دوگانه سوز و دیزلی به ترتیب 14 و 13 سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به سن مرز فرسودگی چهار مرتبه در سال و هر سه ماه یک بار پیشنهاد شده است بعلاوه در اصلاحیه نو، سن مرز فرسودگی اتوبوس درون شهری دیزلی و پایه گازسوز به ترتیب 8 و 10 سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به سن فرسودگی برای هریک از آن ها چهار مرتبه در سال و هر سه ماه یکبار عنوان شده و سن مرز فرسودگی برای اتوبوس درون شهری برقی منوط به بازسازی با رعایت قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی 20 سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به سن فرسودگی سه مرتبه در سال و هر چهار ماه یک بار ذکر شده است.

براساس این اصلاحیه، سن مرز فرسودگی برای مینی بوس و میدل باس درون و برون شهری دیزلی و پایه گازسوز به ترتیب 8 و 10 سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به سن فرسودگی برای هر یک از آن ها چهار مرتبه در سال پیشنهاد شده است بعلاوه سن مرز فرسودگی برای مینی بوس و میدل باس درون و برون شهری برقی منوط به بازسازی با رعایت قانون رسیدگی به تخلفات 20 سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به سن فرسودگی سه مرتبه در سال، برای اتوبوس برون شهری و کامیون، کشنده و کامیونت نیز سن مرز فرسودگی 10 سال و تعداد معاینه فنی پس از رسیدن به این سن چهار مرتبه در سال پیشنهاد شده است.

بعلاوه برای موتورسیکلت های بنزینی کاربراتوری، بنزینی انژکتوری و برقی، سن مرز فرسودگی به ترتیب 5، 6 و 12 سال و تعداد معاینه فنی پس از رسیدن به سن مرز فرسودگی برای هریک از آن ها دو مرتبه در سال و سن مرز فرسودگی برای سواری دولتی نیز 13 سال و تعداد معاینه فنی پس از رسیدن به سن مرز فرسودگی سه مرتبه در سال عنوان شده است.

تعداد دفعات سالانه معاینه فنی برای انواع وسایل نقلیه تا پیش از رسیدن به سن مرز فرسودگی

در ادامه این اصلاحیه که به اضافه شدن یک تبصره به ماده 2 آیین نامه اجرایی ماده 8 قانون هوای پاک اشاره شده، تعداد دفعات سالانه معاینه فنی برای انواع وسایل نقلیه سبک، سنگین و موتورسیکلت عمومی و دولتی و فوریت های پزشکی و امداد اعم از آمبولانس، آتش نشانی و امداد خودرو تا قبل رسیدن به سن مرز فرسودگی و پس از طی دوره معافیت فنی تشریح شده و ذکر شده است که مقررات برای این وسایل نقلیه، پس از رسیدن به سن مرز فرسودگی طبق جدول ماده 2 این آیین نامه اجرا می گردد.

در این تبصره پیشنهادی، تعداد دفعات معاینه فنی سالانه برای انواع وسایل نقلیه عمومی اعم از سبک و سنگین درون و برون شهری با سن کمتر از مرز فرسودگی دو مرتبه و برای وسایل نقلیه شخصی و دولتی سبک و موتورسیکلت با سن کمتر از مرز فرسودگی یک مرتبه و برای وسایل نقلیه شخصی و دولتی سنگین دو مرتبه عنوان شده است.

بعلاوه در این اصلاحیه، تعداد دفعات معاینه فنی برای انواع وسایل نقلیه فوریت های پزشکی و امدادی سبک و موتورسیکلت با سن کمتر از مرز فرسودگی یک مرتبه در سال و برای وسایل نقلیه فوریت های پزشکی و امدادی سنگین با سن کمتر از مرز فرسودگی نیز دو مرتبه در سال تعیین شده است.

به گزارش خبرنگاران، در حالی چهار سال از تصویب قانون هوای پاک و سه سال از تصویب آیین نامه اجرایی آن می گذرد که نه تنها طی این مدت شاهد فرایند کند اسقاط خودروهای فرسوده بودیم بلکه با ابطال آیین نامه اجرایی ماده 8 قانون هوای پاک این فرایند متوقف شد، حالا با تصویب آیین نامه اجرایی این ماده امید است که فرایند اسقاط خودروهای فرسوده و محدودیت آن ها به حد مطلوبی اجرا گردد و بر کاهش آلودگی هوا موثر باشد. هیئت دولت نیز ضروری است با تسریع در آنالیز اصلاحیه پیشنهادی در جهت اجرای هرچه بهتر این آیین نامه گام بردارد.

انتهای پیغام