کتاب شاعران فرامن منتشر شد، روایت هایی از شعر آوانگارد زنان ایران - مجله میهن 128

سریا داودی همزمان با انتشار این کتاب در پاسخ به این سوال که کتابش قرار است مخاطبان را با چه تجربه تازه ای در حوزه شعر روبه رو کند، مطرح کرد: جریان سازی در شعر معاصر با خلاقیت های نیما یوشیج شروع شد. هم چنان که در پیش گفتار مجموعه به این مهم اشاره شده است: بوطیقای شعر نو، فرم های مختلطی را در بر دارد. شعر معاصر مدیون دگرگونی هایی است که در دوره نیما رخ داد. نیما علاوه بر پرداخت به طبیعت کلام و ترسیم واقع گرایی تغییرات ساختاری و فرمی را در این حیطه مورد توجه قرار داد.

وی ادامه داد: در آن دوران جامعه در حال پوست انداختن بود. این فرایند، افت و خیز و خروجی های قابل تاملی هم داشت. به هر حال زیبایی شناسی شعر پیشرو درک نخواهد شد، مگر اینکه زیبایی شناسی زبان شعر نیمایی درک شود.

این پژوهشگر با اشاره زیباشناسی شعر گفت: از لحاظ زیباشناسی شعر پیشرو ظرفیت های فرمی و ساختاری گوناگونی را به زبان فارسی اضافه کرده است. البته هوش شاعران پیشرو (آوانگارد) پشتوانه غنی از تاریخ فرهنگ دارد که در آنتولوژی شاعران فرامن مبسوط به آن پرداخت شده است. شاعران این مجموعه پیوندشان را با شعر پیشین ادبیات فارسی نگسسته اند و با توجه به زبان ساختاری فرم های متفاوت آفریده اند.

داودی همچنین در پاسخ به این سوال که منظور وی از نزدیک شدن تجربه های فرمی شاعران زن به افق های جهانی که در کتاب از آن یاد کرده است شامل چه مولفه هایی می شود، مطرح کرد: به زعم من شاعران شعر پیشرو هم نگاه شان جهانی شده است، و هم از نظر فرمی به ساختار شعر جهان نزدیک شده اند. شاعران پیشرو به یک پدیده از جهت های مختلط نگاه می کنند. در پی نوگرایی و نوجویی اند. با توجه به شرایط اجتماعی و فرهنگی در تلاش اند که جایگاه خود را در ادبیات تثبیت کنند. بیشتر این شاعران فرم های مختلطی را تجربه کردند. توانستند ذهنیت خویش را به نفع ادبیات جهانی مصادره کنند.

این پژوهشگر ادامه داد: در شعرآوانگارد معمولا مرزهای ساختاری و زبانی را در هم می شکند. بیشتر موضوع ساختاری روی زبان می چرخد، به لحاظ فرم و تکنیک روایی شیوه های معنا گرایی بدیع و تازه است. این نوع شعر با ذهن و زبان مخاطب ایرانی سازگاری دارد. شاعران پیشرو با فضایی چند صدایی، فیگورهای زبانی، عدم قطعیت، تناقض، گروتسک... فرم های مختلف زبانی را تجربه کرده اند. این نوع فرم زبان را متحول می کند و حرکت های زبانی جدیدی را بنیان می گذارد و به طور معمول جذابیت های تاویلی در محور ذهنیت و عینیت شکل می گیرد. این نوع فرم به استمرار یک جریانی تکیه دارد که زبانی و ساختار جهانی دارد.

وی همچنین درباره شاخص های نگاه پست مدرن و نوگرایانه شاعران فرامن نیز گفت:اگر چه بافت زبان شعرِ شاعران فرامن یکی است،اما جزیی نگری، تمرکز گرایی شناسه های بدیع و تازه ای دارد. نرم شکنی در این چند فرمی با معناهای متفاوت روبه رو است. هر شاعری به بیش از دو شاخص پرداخته که در کارش بازنمود شاخص دارد. تکرار مبانی نظری در شعر پیشرو تنها اتفاقی ست که به صورت شاخصه اصلی رخ داده است. شاعر اول باید زبان شعر را رعایت کند، و بعد به سراغ عناصر فرمی و روایی برود.

داودی با اشاره به موضوع شعر پیشرو گفت: در بیشتر دوره ها در موضوع شعر پیشرو، نوعی دگرگونی از ناحیه زبانیت زبان رخ داده است و شاخص های تعریف شده ای بین دو رویکرد ذهنی و عینی بوجود آمده است. علاوه بر این،مولفه هایی نظیر فعل ستیزی و نحوگریزی، بازی های زبانی، معناگریزی، تشکیک، منولوگ سرایی و چند مرکزی، گسست و پیوست و فرو پاشی کلان روایت یا فرا روایت ها مهم ترین شاخصه پرداخت شعر پیشرو است. به طور معمول شعر پیشرو فعل ستیز و نحوگریز است. با توجه به کارکردهای زبانی شعرها ساختار نظام مند و متمرکز ندارند.

این پژوهشگر همچنین درباره موضوع عصیانگری و سرکشی در شعر مدرن و پست مدرن که در کتاب وی مورد توجه است نیز گفت: ادبیات معاصر نیازمند تعریف جدیدی است، زیرا موازنه های ساختاری و فرمی تغییر کرده است. شاعر شعر پیشرو به طور معمول با تناسب و تناظرهای تقابلی در پی تخریب و تحریف زبان ساختاری است. این گونه ساختار شکنی جسورانه، در رویکردهای زبانی اتفاقی شگفت در شعر معاصر محسوب می شود. مولفه هایی نظیر مرگ اندیشی، پوچ انگاری و آنارشیسم گرایی سبب گسست های معنایی شده است، و بیشتر تک گویی های شاعرانه نشان از عصیانی گری و سرکشی دارد.

داودی شرح داد: در ادبیات ایرانی هر نسلی صدای خاص خود را دارد. ظهور شاعران در هیچ دوره ای تصادفی نیست. هم چنان که با حضور نیما، شاملو و فروغ... ظرفیت های تازه ای در زبان و فرم به وجود آمد. با توجه به شرایط اجتماعی شاعران فرامن در پی اثبات ذهنیت خود هستند و هر مُهر تاییدی را قبول نمی کنند. از این جهت جهان همیشه به خاطر ادبیات در مقابل شاعران ایرانی سر تعظیم داشته است. ضرورتی ایجاب شد که شعرهایی در این رده سرایشی، از لحاظ زبان، فرم، هارمونی و معنا به مخاطب شناسانده شود.

وی همچنین در پاسخ به این سوال که قصد دارد این تجربه را در ساحت های معنایی و فرمی دیگری نیز قصد دارید تکرار کند یا خیر، مطرح کرد: به شرط حیات ، شعر در ساحت های دیگر هم مورد تاویل قرار خواهد گرفت. فرایند کنونی شعر معاصر تازه به جاهای خوبش نزدیک شده است. متفاوت نویسی برخاسته از یک نیاز درونی است. از این جهت در شعر پیشرو زوایای پیدا و پنهان زیاد هست. به واسطه تغییری که در فرم بوجود آمده است، هر لحظه به گونه های متفاوت در حال حرکت و پیشروی است. به هرحال این ابوطیقا در هر نسلی نیازمند بازنگری است. پس این پویایی راه را برای تجربه های دیگر خواهد گشود و به طبع منتقدان در این مورد بی تفاوت نخواهند بود.